Baş dönmesini ciddiye alın
>
>Uzmanlar, 7'den 70'e herkeste görülebilen baş dönmesini, 'teşhisi zor,
>ruhsal bozukluklara yol açabilen bir rahatsızlık' olarak niteliyor
>
> Baş dönmesi - Ayşegül Aydoğan
>
>Baş dönmeleri dünyada doktora başvurmayı gerektiren ve ağrılardan sonra
>gelen ikinci büyük neden. 7'den 70'e herkeste görülebilen baş dönmeleri,
>çoğu zaman beyin kanaması, tansiyon sorunları, hatta felçlerle dahi
>karıştırılıyor. Baş dönmesi atakları olarak adlandırılan kriz anında ise
>bulantı ve kusmaya, bazı hastalarda ise sarhoş gibi hissetmeye ve toplum
>tarafından da böyle algılanmaya yol açıyor. Teşhisi kolay kolay konulamayan
>baş dönmeleri, tedavi edilmediğinde bir süre sonra depresyona bile neden
>oluyor. Çoğu hastanın doktor doktor dolaşmasına ve doğru teşhis alamamasına
>neden olan, sadece uzmanlarınca iyi teşhis edilebilen baş dönmelerini
>Marmara Üniversitesi Nörolojik Bilimler Enstitüsü'nden Kulak Burun Boğaz
>Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Alev Üneri'yle konuştuk...
>
>Baş dönmesi nedir?
>- Baş dönmesi bir belirtidir. Kişinin vücuduyla dünya arasındaki algısının
>bozulmasıdır. Aslında baş dönmesi kişinin yaşadığı bir hareket illüzyonu.
>Ağrı gibi sübjektif bir belirti olduğu için, hastanın dışındaki kişilerce
>anlaşılması ve empati yapılması zordur.
>
>Görülme sıklığı nedir?
>- Çok fazla. Dünyada hekime başvuru nedenlerinde birinci sırada ağrı,
>ikinci sırada baş dönmesi geliyor. Tüm toplumlarda genetik olarak yatkınlık
>yüzde 30.
>
>Kaç tipi var?
>- Kabaca, vertigo ve dizziness olarak ikiye ayırıyoruz. Vertigoda tam bir
>hareket illüzyonu var. Hasta gözünü açtığı zaman etrafındaki objelerin
>kaydığını görür. Çocuklukta oynarken etrafınızda birkaç kez döndükten sonra
>durup gözünüzü açtığınızda nasıl etrafın kaydığını görüyorduysanız, hasta
>da bunu görüyor. Ya da gözünü kapattığı anda sanki bir santrifüjdeymiş gibi
>döndüğünü tarif eder. Daha sinsi olan dizziness'te, hasta kendini sarhoş
>gibi hisseder, genel bir sersemlik hissi, kendini net ve dengeli
>hissedememe gibi daha müphem şikâyetler vardır.
>
> Yıllarca çeken hasta var
>En çok hangisi görülüyor?
>- Tedavi edebilinen, anladığınızda tedaviye cevap veren ve en çok görülen
>grup diziness'tir. Bunlar aynı zamanda daha çaresiz ve çok doktor dolaşan
>hastalar. 'Kafamda sersemlik var, baktığım yeri puslu görüyorum, sersem
>gibiyim, yürürken sanki yer ayağımın altından kayıyor gibi oluyor, yürürken
>bir tarafa gidiyorum, başımı çevirdiğimde görüntü kararır gibi oluyor' gibi
>şikâyetleri oluyor.
>
>Baş dönmesi neden kaynaklanır?
>- Baş dönmesi bir hastalık belirtisidir ve nedenleri ikiye ayrılır,
>periferik ve santral diye. Santral nedenleri, santral sinir sistemini
>oluşturan MS gibi nörolojik hastalıklardan ibarettir. Periferik nedenler de
>klinikte gördüğümüz baş dönmelerinin yüzde 80'ini oluşturur. Bunlar
>tedavisi olan, başa çıkılabilen baş dönmelerini kapsar. Periferik baş
>dönmeleri migren, kronik orta kulak hastalıkları, ameliyat ve travmalara
>bağlı oluşur.
>
>Teşhiste bunları nasıl ayırt ediyorsunuz?
>- Hasta 'Başım dönüyor' diyor. Yapılacak ilk şey öncelikle hikâyesini
>öğrenmek. Hikâyeden periferik mi, santral mı çok emin olamayınca gerekli
>tüm nörolojik, nöro - otolojik (nörolojik - kulak burun boğaz) muayenesini
>yapıyoruz. Muayenenin ardından odyolojik inceleme, ENG ve VNG gibi iç kulak
>fonksiyonlarını ölçtüğümüz tetkiklere geçilir. Bunların dışında MR,
>tomografi gibi görüntüleme tekniklerinin de kullanılması gereklidir.
>
>'Stres, diyet tetikleyebilir'
>Baş dönmeleri psikolojiyi nasıl etkiliyor?
>- İster baş dönmesi atağı yaşamış olsun, ister bir süredir hafif çakırkeyif
>halinde yaşıyorsanız depresyona girmemek mümkün değil. 'Senin hiçbir şeyin
>yok, sorunun psikolojik, bütün testlerin normal çıkıyor' dendiğinde
>hastanın psikolojisi bozuluyor. Zaten kronik dizziness hastalarında
>depresyonun görülme oranı yüzde 60, panik atağın ise yüzde 30.
>
>Başka ne gibi sorunlar yaşıyorlar?
>- Örneğin kalabalık, çok hareketli, gürültülü yerlere giremiyorlar,
>süpermarkete gidemiyor. Tam bir kaos yaşıyorlar.
>
>Kimlerde daha çok görülüyor?
>- Kadınlarda ve 30 - 50 yaş grubunda daha çok görülüyor.
>
>Hangi durumlar tetikler?
>- Yüzde 70'lik etken faktör stres. Bu yorgunluk, ameliyat olabilir,
>bebeğiniz vardır aylardır uykusuzsunuzdur vs. 30 - 40 yaş grubundaki
>kadınlarda en sık tetikleyen etkenlerden biri, rejim yapmaya başlamak ve
>ani kilo vermek ilk atağını geçirmesine yol açıyor.
>
>'18 aylık hastamız var'
>Hangi hastalıklarla karıştırılıyor?
>- Baş dönmesi olan hasta hemen her branşa başvurur. Tansiyonum yüksek
>diyor, boynum kireçlendi diyor çünkü boyun ağrısı da olur baş dönmesinde.
>Nöroşirürji, nöroloji, dahiliye, psikiyatri, kulak burun boğaz. Özellikle
>bu beş branşın ardından göz ilave olur. Bulantılı kusmalı atak yaşayan
>hastanın vestibüler (iç kulaktan dolayı) kaynaklı bir atak geçirdiğini
>bilmiyorsa ilk yaptığı şey, acile koşmak oluyor. Beyin kanaması, felçten
>şüpheleniyor. Acilde MR'ı çekiliyor, ilk müdahalesi yapılıyor. Nöroloji,
>nöroşirürji muayenesi normal çıkıyor. Tansiyonu regüle ediliyor ama hâlâ
>başı dönüyor. Bundan sonra doktor doktor gezmeye başlıyor. Tüm branşlarda
>'Bir şeyin yok' deniyor. Sonra psikiyatriye başvuruyor, zaten tüm bunlardan
>sonra depresyona giriyor.
>
>Atak ne kadar sürer?
>- Bulantılı, kusmalı klasik atak maksimum 12 saat sürer. Ama bu 1 - 2 güne
>uzayabilir. Bazı hastalarda ise gerekli tedavi başlamadıysa çok kısa
>aralıklar vererek tekrarlayan bu ataklar birkaç aya uzayabiliyor.
>
>Tansiyonla bir ilgisi var mı?
>- Tansiyonla iki türlü bağlantısı var. Hastaların gençse çoğu hipotansif
>oluyor. Tansiyonları 9'a 5 civarında oluyor. Bu nedenle çoğu zaman baş
>dönmesini hipotansiyondan sanıyor. İkinci grupta baş dönmesi krizine bağlı
>yaşadığı panikten tansiyonu yükselenler var.
>
>Yaş grubu var mı özellikle etkilediği?
>- 86 yaşında ilk baş dönmesi atağını geçiren hasta gördüm. Atak geçiren en
>küçük hastam ise 18 aylıktı.
>
>Hangi baş dönmesi grubu doktora daha çok başvuruyor?
>- Klinikte en çok migren tipi baş dönmelerini görüyoruz. Ayırt etmenin en
>iyi yolu hastanın hikâyesini almak. Migren tipi baş dönmelerine 'migren iç
>kulağı' da diyoruz. Bunda başınızın ağrıması gerekmiyor. Hayatınızda hiç
>başınız ağrımadı, anneannenizde, teyzenizde migren var ama siz baş
>dönmesiyle geliyorsunuz. Genetik geçiyor. Vestibüler sistem (iç kulak) bir
>şekilde doğuştan yatkın, hassas oluyor. Sizde tipik migren olabilir,
>kabızlığa yatkınsınız, düşük tansiyonunuz var, uykunuz düzensiz, âdet
>döneminde vücudunuz ödem yapıyorsa böyle bir yapıda başının dönmesi hiç
>sürpriz değil. Olasılık yüzde 80.
>
>Migren ağrısı şart değil
>Migren tipi baş dönmeleri kendini nasıl gösterir?
>- Her tipte baş dönmesi atağı olabilir. Kulak uğultulu, işitme kayıplı,
>bulantılı kusmalı iç kulak atakları da olabilir, sadece hafif sarhoşluk
>aylarca yıllarca kendini net hissetmeme, kafam kazan gibi şikâyetlerle de
>ortaya çıkabilir. Migren, baş dönmesi demek migren ağrısı yaşayacak
>anlamına gelmez.
>
>Baş dönmesi dışardan bakıldığında anlaşılır mı?
>- Eğer nistagmus dediğimiz baş dönmesinde ortaya çıkan göz hareketi,
>refleksi varsa anlaşılır. Vestibüler sistemle göz hareketlerinin birebir
>bağlantısı var. Bu, dünyayı stabil görmemize yarar. Bazı antibiyotik ve
>ilaçlar vestibüler sistemde sorun yaratırsa, örneğin kişi yürürken vitrine
>bakamaz, tabela okuyamaz.
>
>Kaza sonrasında baş dönmesi ortaya çıkar mı?
>- Trafik kazaları gibi travmalardan sonra bir iç kulak zedelenmesi,
>yaralanması olduysa baş dönmesi oluyor. Bunların en hafifi BPPV'dir.
>
>BPPV nedir?
>- Bening Paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) iç kulaktaki kristallerin
>dökülmesiyle ortaya çıkan bir durum. Durduk yerde oluşmaz. Eğer enfeksiyon,
>travma gibi nedenlerle ortaya çıkmamışsa BPPV'nin altında migren tipi baş
>dönmesinin olduğunu biliyoruz.
>
>Şu besinlere dikkat!
>Tetikleyen besinler var mı?
>- Bazı hastalarda aşırı karbonhidrat ya da protein yüklenmesiyle ataklar
>ortaya çıkabilir, veya mayalı gıdalara, meyvelere, tahıllara karşı
>hassasiyet olabilir. Özel bir diyeti uygulatıyorum tamamen düzelene kadar.
>Tek tek besinleri deniyoruz. Kahve, çikolata çok çabuk tetikler. Stres
>hormonlarını tetikleyen bahar ayları, lodos, âdet dönemi ve geçirilen
>hastalık ve ameliyatları stres kaynağı olarak da göz önünde tutmak lazım.
>
>Aktivite baş dönmesini artırır mı?
>- Periferik tipte baş dönmesi olan hastanın yaptığı en büyük yanlışlardan
>biri hareketini kısıtlamak. Bu grip değil, asla yatarak düzelmez. Ayağa
>kalkabildiği an günlük işlerini yapacak. Haftada 3 gün 1 saatten az olmamak
>kaydıyla yüzüp yürüyebilir, dans edebilir. Bu sorundan kurtulmak için ve
>karşılaşmamak için hareket şart.
>
> Yapılması gerekenler
>
>
>a.. Stres kontrol altına alınmalı.
>a.. Uyku, yemek, bağırsak düzeni sağlanmalı. Bunların bozulması stres
>hormonlarını yükseltir. Kaliteli uyunmalı, her gün aynı saatte yatıp
>kalkmaya dikkat edilmeli, öğün atlanmamalı, günde 5 öğün yenmeli,
>bağırsaklarının saat gibi çalışması sağlanmalı. Biyoritm düzgün tutulursa
>kendinizi korursunuz.
>a.. Tuzu abartmayın. İster tansiyonu düşük olsun, ister yüksek olsun
>vestibüler atak geçirdiyseniz tuza dikkat. Sürekli 'dizzy' denen sersemlik
>halini yaşıyorsanız veya uğultu çınlama başladıysa tuz daha ciddi
>kısıtlamalı.
>a.. Sigara, alkol özellikle mayalı içkiler azaltılmalı.
>a.. Kafein çay, kahve ve kolalı içeceklerden uzak durulmalı.
>a.. Bazı tatlandırıcılar sorunu tetiklediğinden mümkün olduğunca
>kaçınılmalı.
>a.. Soda, maden suyu bir süre içilmemeli, katkı maddeleri içeren et ve et
>ürünleri, çikolatadan uzak durulmalı.
>a.. Her hastaya dokunmayan bazı spesifik besinlerde yağlı tohumlar,
>kuruyemişler ve meyvelerin bazıları risklidir. Kimisine ceviz, kimisine
>badem, kestane, susam dokunur. Yoğurt, ayran, peynir ve bozanın dokunduğu
>hastalar var.
>
>En çok sorulanlar ve uzman yanıtları
>
>Uzun zamandır başım dönüyor. Hiç geçmeyecek mi?
>- Atakların uzun süredir devam ediyor olması hastalığın ilerlediği ve artık
>düzelmeyeceği anlamına gelmez. Uzamış yakınmalar, hastanın sorununun tam
>anlaşılmadığını ve atakların sık sık tekrarlanmasına neden olan etkenlerin
>devam ettiğini gösterir. Uygun tedavilerle hastaların çoğunluğu kısa sürede
>kaliteli yaşama kavuşur.
>
>Baş dönmeler başladığından beri dikkat ediyorum, özellikle sabahları
>yataktan kalkarken oluyor. Daha sonra rahatım ancak çok yukarı bakarken
>veya eğilince tekrarlayabiliyor...
>- Yalnızca başın belli pozisyonlarında ortaya çıkan ve aynı pozisyonda
>beklendiğinde birkaç saniye devam edip sonra da tamamen biten baş dönmesi
>atakları iç kulaktaki kristal dökülmelerine bağlıdır. BPPV adı verilen bu
>baş dönmeleri manevra tedavilerine yüzde 98 oranında cevap verir ve
>hastalar birkaç gün içinde normale döner.
>
>Birkaç sene önce sağıma (soluma) yatarken çok kuvvetli baş dönmem olurdu, o
>zamandan beri sağıma (soluma) yatamıyorum.
>- BPPV ataklarında başın belirli pozisyonlarında kısa süre devam eden baş
>dönmesi atakları görülür. Bu ataklar bazı hastaları o derece korkutur ki,
>hasta senelerce baş dönmesinin olduğu tarafa yatmaktan kaçınır. Bu durumda
>da manevra tedavisi uygulanır.
>
>Daha önceleri başım senede bir dönerdi, son birkaç aydır çok sıklaştı,
>hemen her gün dönüyor, hastalığım ilerledi mi?
>- Bunun sebebi, atak geçirmeye yatkın olan vestibüler sistemin bu zaman
>periyodunda aşırı uyarıyla karşılaşmış olmasıdır. Uyaranların başında stres
>gelir. Yorgunluk, açlık, zayıflama diyetleri, uykusuzluk gibi günlük yaşam
>düzenini bozacak etkenler atakların çok sıklaşmasına neden olabilir.
>
>Ne zaman üzülsem ya da sıkılsam başım dünüyor. Rahatsızlığım psikolojik
>olabilir mi?
>- Stres hormon seviyesindeki en ufak dalgalanmalara tepki verecek hale
>gelebilir. Een ufak duygusal zorlanmada atakları ortaya çıkabilir.
>
>Baş dönmelerim başladığından beri aşırı unutkan oldum.
>- Kronik vestibülopatili (migren vestibülopatisi, Menieri gibi) ya da
>geçirilmiş ataktan sonra asimetri oluşmuş ve henüz adaptasyonun
>gelişememiş, dengesizliğin devam ettiği hastalarda aşırı unutkanlık ve
>dikkat dağınıklığı görülür.
>
>Baş dönmelerim başladığından beri akşamları aşırı yorgun oluyorum...
>- Uzamış baş dönmesi dizziness yakınmalarına eşlik eden semptomlardan biri
>de aşırı yorgunluk, halsizliktir.