.................................................. .....
( Cocuklarin okulunun bulteninde gecen hafta yazmislar bu yaziyi faydali olabilir diye cevirmeye calistim. Cevirdigimi sanip anlatamadigim yer varsa uyarin, yeniden bakayim... gecenin ikisinde bu kadar oldu. Sevgiler Arin)
-----------------------------------------------------------
__________________________________________________ ________
Dusunsel Gelisim Icin Cocuklarla Verimli Konusma Yollari:
Cocuklarla buyukler arasindaki konusmalarin buyuk bir bolumunun “otur”, “televizyonu kapat”, “odevini yap”, ”sessiz ol”, ”kardesine yardim et”, “yemegini ye”, “yatagina git” gibi istek belirtmek ya da yonlendirmek amaciyla yapildigini biliyor muydunuz?
Senaryo bellidir. Cocugunuzu okuldan alirsiniz ve konusmayi baslatirsiniz:
-Bugun ne yaptin?
*Hiic!
-Hic bir sey mi?
*Hatirlamiyorum.
Bu size tanidik geliyorsa, dert etmeyin. Yalniz degilsiniz!
Oyleyse cocugunuzu “dialog bitiren” tek kelimelik cumlelerle konusmaktan kurtarip nasil guvenli, istekli bir konusmaci haline getireceksiniz?
Herseyden onemlisi, onlarin canini sikan konular hakkinda konusmalarini nasil cesaretlendireceksiniz?
Asagidaki yazida cocuklarla anlamli (ilginc ve eglenceli olursa daha da iyi) sozlu dialoglar gelistirmenin yollari konusunda faydali ipuclari bulacaksiniz.
Cocuklarda beyinsel uyari ve gelisim karsilikli konusma (bizim dilde muhabbet de diyorlar) sayesinde bireysel dusunce formu haline gelir. Nokta atisli sorular idealdir. Ornegin;
-Bugun matamatik dersinde ne yaptin?
__________________________________________________ _____
Cocuklarla konusmanin, karsilikli dialogun onemi:
Arastirmalar cocuklarin sinifta kullandiklari konusma iceriginin ev yasaminda ogrendiklerinden ibaret oldugunu gosteriyor. Yani cocuklarimizla konusma tarzimiz, seklimiz, icerigimiz onlarin dis dunyayla olan iletisimini de belirliyor.
Bebekler altinci aydan baslayarak bir sen birben seklinde sirayla konusmayi(sesler cikarmayi) ogrenirler. Dili kullanma becerileri gelistikce mimikleriyle, aksaniyla, sozcukleriyle sizi nasil yansittiklarini gozlemleyebilirsiniz.
Siz ne kadar cok soru sorararak onlari aktif olarak konusmaya yonlendirirseniz, dis dunyayla o kadar guvenli sozlu iletisim kurabilirler.
Cocuklar
• istediklerini nasil ifade edeceklerini
• dogru sorulari sorarak aradiklarini bulmayi
• duygularini ve dusuncelerini nasil ifade edeceklerini
• arkadas edinme ve arkadasliklari gelistirmeyi
• kibar ve saygili dialoglar kurabilmeyi
• dili (sakalar yaparak, deyimlerden faydalanarak vs) yaratici bir sekilde kullanmayi
• genis bir sozcuk dagarcigina sahip olmayi
• dili dogru kullanmayi
• iyi bir dinleyici olmayi
evlerinde (birincil cevresinde) yaptiklari aktif konusmalarin sonucunda ogrenirler.
Arastirmalar sozel yetilerin, okuma ve yazma yetileriyle dogrudan ilgili oldugunu da gosteriyor. Yani sozel olarak cocuklar kendilerine guveniyorlarsa cok buyuk ihtimal okuma ve yazma yetileri de daha kolay gelisecektir.
__________________________________________________ ______
Karsilikli konusma icin dogru ortami yaratma:
Cocuklari dinlemek icin zaman ayirmak onlarin kendilerine guvenlerini gelistirecek en iyi yontemdir. Onlari dinler, soylediklerine deger verirsek onlar da kendi dusuncelerini paylasmaktan zevk duyacaklardir.
Tabii bu bir gecede olacak bir sey degildir. Cok zaman ayirmak ve cok sabirli olmak gerekir. Butun bunlar cocuga yasami boyunca kullanacagi onemli bir nitelik olan etkili sozlu iletisim yetenegi kazandiracagi icin ugrasmaya degen cabalardir.
Kaliteli bir dialog/konusma ortami yaratmak icin pek cok yontem vardir:
• konusurken ve dinlerken goz temasi kurmak
• cocuklara ve yetiskinlere ayni saygiyi gostermek
• cevap verebilmesi icin, lafina karismadan, istedigi kadar zaman vermek
• suregiden bir konusma saglayabilmek icin ek sorular sormak
• her zaman sorularini cevaplamak, bilmiyorsak ya da zamanimiz yoksa bunu belirtmek
• eger bir seyler onlari rahatsiz ediyorsa TUM DIKKATIMIZI vererek konusmak
• onu elestirmeyeceginiz ya da dalga gecmeyeceginiz konusunda guvenini saglamak
• duygularinizi onlardan gizlememek
• gerektiginde ozur dilemek
• cocugunuza ancak sorarsa fikir vermek- problem cozme yetenegini gelistirmek-
__________________________________________________ __________
Konusma firsatlari yaratmak:
Gunluk yasamda konusma firsatlari yaratmak icin sonsuz secenek vardir aslinda:
• yemek zamani onlarla oturmak ve konusmak
• aile icinde nereye gidilecegi vs konularda fikir alisverisleri yapmak
• yeni bir kitap, oyuncak, program hakkinda konusmak
• sakalar yaparak, komik hikayelerle beraber gulmek
• bire bir konusmak icin ozel bir zaman belirlemek, mesela yatmadan once
• beraber okumak, karakterleri, tepkilerini vs degerlendirmek.
__________________________________________________ __________
Dogru soruyu sormak:
“Bugun okulda ne yaptin?” senaryosuna geri donersek...daha net sorular sormayi aliskanlik haline getirmek lazim. Hatta gunluk ders programindan yola cikarak “ Sabahki Matematik dersinde ne ogrendiniz? Zihinsel matematik mi yaptiniz, problem mi cozdunuz? gibi ozel sorular sorun. Ne yaptiniz sorusu cok genel bir soru oldugu icin cocuklar cevap bulmakta zorlanabilir.
“ Bugun okulda ogrendigin en ilginc iki seyi bana anlatir misin?”
“Simdi de okulda yasadigin hic de iyi olmayan iki seyi soyler misin?
“Ogle teneffusunde kiminle oynadin? “ vs gibi sorular ornek alinabilir.
__________________________________________
Iki cesit soru tipi vardir.
___________________
Kapali uclu sorular:
Cevabi evet/hayir olan sorular...ki bunlar cocugun ogrendigi seyleri hatirlamasina, pekistirmesine yardimci olurlar.
Su gaz midir?
Hayir!........gibi.
__________________
Acik uclu sorular:
Cevabi daha karisik, dogru-yanlis, evet-hayir durumunun olmadigi sorular...ki bunlar cocugun hayal gucunu ve tanimlayici, tarif edici dil/dusunce yetenegini gelistirler.
Suregiden konusmalar yapabilmek icin dogal olarak acik uclu sorular sormak gerekmektedir. Bir de sunu unutmayalim; ne kadar net sorular sorarsak o kadar net ve temiz cevaplar aliriz.
Muhabbetiniz bol olsun!
Ingilizceden annecocuk.com icin evirip ceviren: Arin