Üstün Zekalı Çocuklar
IQ düzeyi 135-140 tan yüksek çocuklar üstün zekalı sayılır. Bu tip erkek
çocuklar, kız çocuklara oranla daha fazladır. Genellikle ruhsal-devinim gelişimi, dilin öğrenilmesinde olduğu gibi çok çabuktur. Çocuk daha 4-5 yaşındayken bir öykü ya da masaldan etkilenerek okumayı öğrenir. Beceri ve mantık yürütme gerektiren oyunları yeğler. Çok yönlü, meraklı ve dikkatli, becerili ve yaratıcı, bilgili, hafızası güçlü ve çabuk kavrayışlıdır. Üstün zekalı çocuklar yıllar geçtikçe artan beceri ve güçleri sayesinde seçeceği yol her ne olursa olsun çok başarılı olacaktır.
Yüzeysel bir bakış açısıyla, böyle bir sonuca varılması kolay görünebilir. Ama üstün zekalı kişiler de yaşamları boyunca büyük güçlüklerle karşılaşabilirler. Öncelikle başarıya ulaşmak için yeteneklerini pek fazla zorlamamaları ve düş kırıklığına uğramaya karşı pek hazırlıklı olmamaları nedeniyle, çoğu kez ulaşacakları hedeften vazgeçerek ve cesaretlerini yitirerek aşırı tepki gösterirler.
Öte yandan üstün zekalı çocuklar anne baba ve öğretmenlerinin duydukları hayranlık ve arkadaşlarının kıskançlığı nedeniyle dikkat merkezi olmaya alışmışlardır. Bu bakımdan her türlü ilgi alanlarını bilgiyeyönelttikleri için, yaşam açısından gerekli ve zorunlu öbür gereksinmelerini bir yana bırakma tehlikesiyle karşı karşıya kalabilirler.
İŞTE ÜSTÜN ZEKALI ÇOCUKLARLA İLGİLİ BİRKAÇ İPUCU:
1) Çok çabuk öğrenmek. Dikkatsizlik, tembellik, ayrıntıları görememe, rehberliğe direnç.
2) Soyut muhakeme yeteneği. Gerçeklerden kaçınma, bahane uydurma, bilgiçlik taslama.
3) Bağımsız çalışma yeteneği, ilginç fikirleri formülleştirme yeteneği. Seçkinci, yanlış anlaşılan ya da toplumsal uyum sağlayamayan birey haline gelme tehlikesi.
4) Keskin bir mizah anlayışına sahip olma. İğnelemeleriyle, çevresine acımasızlığını gösteren ve çevredekilere acı çektiren bir birey olabilir.
5) Eleştirel düşünme ve sorgulama becerisi. Karşısındakini acımasızca eleştirme ve tahammülsüzlük.
6) Güçlü bellek, analiz ve sentez yapmada isabetlilik. Tekdüze işlerden ve alıştırmalardan hoşlanma, görevleri yerine getirmekten kaçınma, kolay yaptığı işlerden sıkılma.
7) Amaca yönelebilme, kendini bir işe verebilme becerisi, istekli, uyanık, enerjik. Dik kafalı, genellikle çalışma biçiminin değişmesine itiraz etme. İşler istediği biçimde gelişmezse kolaylıkla düş kırıklığına uğrama.
Bedensel Özellikleri :
1) Grup olarak, beden yapıları ve sağlık durumları bakımından yaşıtlarına
oranla üstündürler.
2) Doğumda normal çocuklardan daha ağırdırlar.
3) Boy ve ağırlık bakımından normal çocuk grubunun üstündedirler.
4) Erken konuşurlar.
5) Duyu organı bozuklukları, bedensel sakatlık, diş deformasyonu vb. normal çocuklara göre daha az rastlanır.
6) Ortalama ölüm yaşı daha yüksektir.
7) Hastalıklara karşı daha dayanıklıdırlar.
8) Erken yürürler.
Zihinsel Özellikleri :
1) Çabuk ve kolay öğrenirler.
2) Kelime hazineleri çok geniştir, bildikleri kelimeleri kolaylıkla
kullanırlar.
3) Zihinsel işlemleri kolaylıkla başarırlar.
4) Genelleme yapmada, ilişkileri görmede, bilgilerin transferinde, mantıki
çağrışımlarda ileridirler.
5) Soyut fikirlere karşı ilgileri fazladır. Dikkatleri devamlıdır.
6) Akademik konularda yaşıtlarından 1 ? 2 yıl ileridirler.
7) Her alandaki okul çalışmalarında normalden 1 ? 2 yıl üstündürler.
8) Sınıf düzeylerinin 1-2 yıl üstündeki kitapları okumaktan hoşlanırlar ve
anlarlar.
9) Diğer çocukların farkında olmadığı pek çok alanda bilgi sahibidirler.
10) Fazla çalışmaya gerek duymadan, duyduklarını ve okuduklarını uzun zaman belleklerinde tutarlar ve hatırlarlar.
11) Çok soru sorarlar ve ilgi alanları geniştir.
12) Çoğunlukla okula başlamadan önce okuma ve yazma öğrenirler.
13) Pratik bilgileri çoktur.
14) Hazır cevaptırlar, uyanık ve girgindirler.
Sosyal Özellikleri :
1) Arkadaşları arasında popülerdirler.
2) Kolayca arkadaşlık kurabilirler. Arkadaşlarını kendilerinden yaşça 2-3 yaş ileri olanlardan seçerler.
3) Grup içinde lider olabilirler, başkalarına tabi olmaktan hoşlanmazlar.
4) Okula karşı isteklidirler, ders dışı uğraşılara katılmaktan zevk alırlar.
5) Ders uğraşılarının yanı sıra, sosyal uğraşılar, sportif faaliyetler, şiir,
hikaye ve resim alanlarında çalışmaktan hoşlanırlar.
6) Nüktedandırlar, yerinde hikaye ve fıkra anlatmaktan hoşlanırlar.
7) Kendilerine ait orijinal ilgileri vardır.
8) Yeni ve değişik durumlara kolay ve çabuk uyarlar.
ÜSTÜN ZEKALI ÇOCUKLARIN EĞİTİM VE ÖĞRETİMLERİ İLE İLGİLİ GENEL İLKELER
1) Üstün zekalı çocuklar, normal zekaya sahip çocuklardan daha süratli
öğrendiklerinden, derslerde gereksiz tekrarlardan kaçınılmalıdır.
2) Muhakeme yetenekleri normal çocuklardan daha üstündür. Fikirler arasındaki ilişkileri kolaylıkla görüp kavradıklarından sınıfta bu yeteneklerinin gelişmesi için fırsat verilmelidir.
3) Geniş bir kelime hazinesine sahiptirler; bunları kolaylıkla kullandıklarından sınıf içi çalışmalarda bu özelliğin göz önünde tutulması
gerekir.
4) Kendilerine özgü ilgileri olduğundan, grupla olduğu kadar, bireysel
çalışmalara da önem verilmelidir.
5) Bir konu hakkında bilgi edinmek için çok şey sorarlar, çok kitap
karıştırırlar. Bunun için proje çalışmalarına yer verilmelidir.
6) Ders uğraşılarında kuru ve kitaba bağlı bilgilerden çok, geniş gözlem,
deney ve araştırmalara yer verilmelidir.
7) Kendi günlük başarıları onları doyurmadığından, okul içi ve okul dışı
çeşitli uyumsuzluklar doğabilir. Çocuğu doyurmak, tatmin etmek için ders içi ve ders dışı özel uğraşılara yer verilmelidir.
8) Öğrenme yetenekleri normallere göre daha üstün olduğundan, müfredat
programındaki konular genişliğine ve derinliğine zenginleştirilmelidir.
9) Üstün zekalı öğrenciler yaratıcı yeteneklere sahiptirler. Yaratıcılığın
geliştirilmesi için aşağıdaki bilgiler göz önünde bulundurulmalıdır.
a-Bir problem çözümünde, o problemin çözüm yolları ile ilgili, çocuklar
tarafından ortaya atılan fikirler üzerinde krıtik yapılmamalıdır.
b-İleri sürdükleri fikirlerin acayipliği hoş karşılanmalıdır.
c-Ortaya ayılan fikirlerin çoğunda yarar vardır.
d-Problemlere karşı öğrencilerin duyguları etkili hale getirilmelidir.
(Örnek: Eğer tüm dünyadaki insanlar üç parmaklı olsalardı, ne olurdu? Gibi.
e-Fikir akıcılığı teşvik edilmelidir.( Örnek: Bir tuğlanın çeşitli kullanış
yerlerini açıklayın.) gibi.
f-Orijinal fikirleri teşvik edilmelidir.
g-Problemlerin değişik yollarla çözümüne fırsat verilmeli ve zemin
hazırlanmalıdır.
ÜSTÜN ZEKALI ÇOCUKLARIN SINIF İÇİ VE SINIF DIŞI ÇALIŞMALARINDA YARATICILIĞI ENGELLEYEN UĞRAŞILARDAN BAZILARI ŞUNLARDIR:
1) Belirli bir uğraşın belirli zaman limitleri içerisinde bitirilmesinin
zorunluluğunun belirtilmesi.
2) Ödevlerin üst üste yığılması.
3) Yanlışlarından dolayı öğrencilerin azarlanması.
4) Gözlem, araştırma ve deneylerin gereksizliğine inanılması, bu çalışmaların sınıf uğraşılarında öneme alınmaması.
5) Öğrencilerin bir şeyi olduğu gibi kopya etmeye teşvik edilmesi. (Sevilen bir model ya da yazı en meşhur bir üstadın eseri bile olsa netice değişmez.)
6) Yapılan işte ve ödevlerde gereğinden fazla şekilcilik ve özenti üzerinde
durulması.
7- Akademik konular için, resim-iş, beden eğitimi ve müzik gibi derslerin
feda edilmesi.
Bugünkü İlköğretim ve diğer okullarda uygulanan müfredat programları hazırlanırken normal çocukların öğrenme kapasitesi göz önünde tutulduğu
için, üstün zekalı çocuklara cevap verememektedir. Programın kapsadığı alanlar ve konular üstün zekalı çocuklara hafif gelmektedir. Bu nedenle;
a-Üstün zekalı çocuklar, konuları yaşıtlarına göre daha çabuk öğrendiklerinden, diğer zamanlarda çeşitli problemler yaratırlar.
b-Normal çocuklar için yapılan sınıf içi tekrarlar bu tip çocukları
doyurmaz. Onlar için can sıkıcı bir hal alır.
c-Üstün zekalı çocuklar az bir gayretle sınıf seviyesinin üstünde bir başarı
gösterdiklerinden kendi kapasiteleri oranında çalışma zorunluluğu duymaz, çaba göstermez ve tembel ( atıl ) kalırlar.
ÜSTÜN ZEKALI ÇOCUĞUN AİLESİNE MEKTUP!
Ana ve baba olarak, üstün zekalı çocuğa yapabileceğiniz en büyük yardım üstün zekalı çocuğun diğerlerinden farklı olmadığını kabul etmektir...Yaşından ileri zeka düzeyinde diye 1-2 yaş büyüğünün davranışlarını beklemek doğru değildir...
Üstün zekalı çocuklarda diğer bütün çocuklar gibi sevgi, güvenlik, anlayış
ve okşanmaya ihtiyaç duyarlar.
Okul öncesi üstün zekalı çocuklara evin sağlayamadığı çeşitli oyuncakları
anaokulları sağlar. Ana okullarında onların türlü yetenekleri ve fiziksel güçleri oyunlar, temsiller ve halk danslarıyla olumlu bir şekilde karşılanacaktır. Hikaye anlatma, resim çizdirme vb. etkinliklerle de çocukların yaratıcılığı ve imgeleme güçleri beslenip gelişebilecektir. Çevrenizde anaokulları bulunmayabilir. Ya da aile bütçesine uygun olmayabilir. Bu durumda alınacak kitap, sulu boya, renkli kalemler ve iş kağıtları çocuklara hem öğretici hem de yaratıcı saatler geçirtebilir.
Üstün zekalı çocuklar okula başladıktan sonrada özel etkinliklere ihtiyacı
vardır. Olanaklar el veriyorsa özel müzik, resim dersleri, kitap satın almaları günlük etkinlikler arasında yer almalıdır. Parasız ziyaret edilebilen müzeler, ucuz biletli konser ve tiyatrolar, okul ver üniversitelerin gezileri, üstün yetenekli çocukların öğrenme isteklerini besleyip geliştirebilir.
Çocuğunuzun dengeli bir yaşama ihtiyacı vardır. Tek bir oyun oynayan veya tek bir alan içinde sıkışıp kalan çocukların bütün çalışma ve boş zamanlarını değişik alanlara yöneltmelerini istemeliyiz. Çocuk kafasını çalıştırdığı zaman bedenini de çalıştırmalı, değişik çocuk oyunlarına, etkinliklere katılmalıdır.
Çocuklarımızı tek yönlü kişiler olmaktan kurtarmak için değişik ilgi
alanlarına yönlendirmeliyiz
Ailede çocuklardan bir tanesi üstün zekalı, diğerleri normal zekalı ise bu aile için özel bir problem vardır. Bu problem dikkatlice ele alınmazsa bundan hem üstün yetenekli çocuk hem de orta düzeydeki çocuk zarar görecektir.
Çocukların olumlu yönde yetişmeleri için okulla işbirliği şarttır. Öğretmenin rehberliğinden, gerekirse bu konuda çalışmalar yapan eğitim
kurumlarından da her zaman bilgi ve yardım sağlanabilir. Okuldaki etkinlikler evde de sürdürülmeli, çocuğun yetenekli olduğu alana yönelmesi sağlanmalıdır.
Bugün yaşama koşulları ve toplum idareleri yönünden dünyamız korkunç bir yarış içindedir. Üstün zekalı bilginlerimiz, buluşçularımız olmasaydı hayat sıkıntılı, güç ve anlamsız olacak, görüş alanımız oldukça sınırlı olacaktır. Her zaman ihtiyaç duyulan üstün zekaya yüzyılımızda daha büyük ihtiyaç vardır. Değerleri bulup ortaya çıkarmak, toplumun hizmetine sunmak önce siz anne ve babalara düşmektedir.
ÜSTÜN ZEKALI ÇOCUKLARIN ÖĞRETMENİNE MEKTUP!
Bu tip çocuklar için sınıf öğretmeninin öğrenim görevlerinin dışında ek öğrenim programları hazırlaması gerekir. Sınıfın seviyesi onların seviyesinden çok aşağıda kalabilir. Aşağıda belirtilen noktalar dikkate alınarak çocukların daha iyi gelişmelerine yardımcı olabilmek için
1. Çocuğun çalışma ve ödevlerini sınıfın işlemekte olduğu konularda ve aynı tempoda tutmaya çalışmamalı, onun güç ve süratine uygun ödevler vermelidir.
a. Ödevlerde tekrara ve alıştırmalara fazla yer vermemelidir.
b. Daha çok problem çözme tekniğini gerektiren ödevler vermelidir.
c. Yarı teknik malzemelerin okunması, özetlenmesi, bazı araçların
modellerinin yapımı, şemalarının çizimi ve onların çalışma kurallarını
açıklama ödevleri verilmelidir.
2. Tartışma, proje ve dramatizasyon çalışmalarına önem verilmelidir.
3. Tasnif, organize etme ve maddelendirme olanağı veren fırsatlar
hazırlanmalıdır.
4. Ders etkinliklerinde kitabi etkinliklerden çok, geniş gözlem ve deneylere
yer verilmelidir.
5. Kendilerine özgü ilgileri olduğundan grupla olduğu kadar bireysel
çalışmalara da önem verilmelidir.
6. Öğrenciyi okul içi ve dışı etkinliklere yönlendirmelidir.
7. Önderliği gerektiren ya da önderliği geliştirmeye fırsat verecek
çalışmalara katılması için teşvik edilmesi gerekir.
8. Bu tip çocuğun başarısını, sınıf arkadaşlarının başarısı seviyesi ile
değil kendi öğrenme güç ve sürati ile karşılaştırmalıdır.
9. Anne ve baba ile bu konuda işbirliği yapmalı, onlara çocuklarını ihmal
etmeden ve gurura kapılmadan yetiştirmek için gerekli anlayışı kazandırmaya çalışmalıdır.
10. İleri öğrenim için en uygun yolun seçilmesinde uzmanlarla işbirliği
yapılmalı.
11. Bu çocuklarda üstünlük duygusunu yaratmak, aynı ?aşağılık duygusu? kadar zararlı sonuçlar doğurur. Çocuk arkadaşlarını ve çevresindekileri aşağı görür ve toplumda yalnız bir kişi olarak yaşamına devam etme tehlikesi ile karşı karşıya kalır. Onun için üstünlük duygusunun çocuklarda
yaratılmamasına azami dikkat sarf edilmelidir.
12. Akademik konular için resim, müzik, beden eğitimi gibi dersler ihmal
edilmemelidir.
KİTAP ÖNERİSİ:
Üstün Zekalı ve Yetenekli Çocukların Eğitimi Nicholas Moseley
Norma E.Cutts Özgür Yayınları
Her geçen gün, dikkat, göreceli olarak artan bir ivme ile, çoğu kez ihmal edilen, değerli ulusal kaynaklarımızdan biri olan üstün zekâlı ve yetenekli çocuklar üzerinde odaklanmaktadır. Bu kitap, bu özel amaca hizmet edecek öğretmene, bizleri çok zorlayan bu konuda bir yardımcı olacaktır. Üstün zekâlı ve yetenekli çocuğu eğitme, uzun eğitim ve danışma yıllarının, parlak zekâlı ve yüksek yetenekli çocukları ve onların ebeveynlerini inceleme, onlarla en iyi bir şekilde iletişim kurabilen yöntemleri ve işlemleri çalışma sonucu meydana çıkmıştır.
Kitaptaki önemli konular şunları kapsamaktadır:
- Yetenekli çocuklarla, alçak gönüllülükle yapılmış her tür 'öz'
tartışmalar,
- Vaka öyküleri,
- Kaynakça, test ve yöntemlere ve gerekli araştırmaya yardım edecek
ek bilgiler,
Üstün zekâlı ve yetenekli çocukların tanımlanmaları ve eğitilmeleri
için artık zamanı gelmiş bu kitap, hayatının bu denli önemli evresinde
bulunan bir öğretmen için de yardımcı ve pratik bir sunudur.
Üstün Yetenekli Çocuklar/Aileleri ve Sorunları Füsun Akarsu
Eduser Yayınları
Çocuklar ve Oyun Leslie Hamilton
Özgür yayınevi
Okul çağı öncesi çocuklar çok yaratıcı olurlar. Renkli kalemleri, sulu ve pastel boyaları, kağıt ve yapıştırıcı malzemeleri çok büyük yaratıcılıkla kullanırlar. "Çocuklara Oyunlar: Okul çağı öncesi çocuklara yönelik basit el işleri ve boyama teknikleri" çocuğunuzla birlikte hoşca vakit geçireceğiniz basit yaratıcı fikirler, oyunlar ve yöntemlerden oluşan bir kitaptır. Daha büyük yaştaki çocuklar; kitaptaki teknikleri başlarında bir büyük olmadan kendi başlarına uygulamaktan büyük keyif alacaklardır.
Çocuğunuzun becerilerini nasıl geliştirebilirsiniz?
Raelynne P. REIN Rachel
REIN Özgür yayınevi
Ebeveynlerin temel hedefi çocuğunun özel beceri, yetenek ve kabiliyetler geliştirmesine yardımcı olmaktır. Ancak ne kadar aydın ve eğitimli olursa olsun ebeveynlerin çoğu bu en temel ve en önemli amacı nasıl başaracaklarını bilememektedirler. Geliştirilmesi mümkün pek çok beceri ve yetenek arasından bu kitapta özellikle dört tanesi incelenmektedir. Liderlik, yaratıcılık, sosyal bilinç ve mizzah. Her bir bölümde çocuğunuzla birlikte uygulayabileceğiniz çeşitli aktiviteler bulacaksınız.
Üstün Yetenekliler Ve Eğitimleri Komisyonu (1991)
I. Özel Eğitim Konseyi Raporlar Görüşmeler Kararlar
Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
BAŞVURULACAK KURUM VE KURULUŞLAR:
Yasemin Karakaya Bilim Ve Sanat Merkezi
285 08 30
Eskişehir Yolu 7.Km Mustafa Kemal M. Çankaya
T.E.D Ankara Koleji Vakfı
431 64 70
431 80 00(Faks)
Ziya Gökalp C. No:48 Yenişehir Çankaya Ankara
Ankara Öğretim Derneği Tevfik Fikret Eğitim Vakfı
425 42 08
425 98 85 (Faks)
Bankacı S. No:3-5-8 Kocatepe
Ankara
Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Vakfı
216 417 90 71
216 318 44 87
Alanlı S.Fazlı Oğlu Apt .No :3-2 İdeal Tepe Maltepe İstanbul
Türkiye Zeka Vakfı
425 83 26
425 83 32 (Faks)
Meşrutiyet C. Kök İş Hanı 2/6 Kızılay